Zakłady karne są nieodłączną częścią systemu sprawiedliwości karnego w Polsce. Choć często myślimy o nich jako o jednolitych instytucjach, w rzeczywistości różnią się one pod wieloma względami. Podział zakładów karnych w Polsce może być dokonywany na podstawie rygorów panujących w nich oraz przeznaczenia dla określonych grup skazanych. W artykule omówimy rodzaje zakładów karnych obowiązujące w Polsce, abyś mógł lepiej zrozumieć, jak funkcjonuje system penitencjarny w naszym kraju.
Rodzaje zakładów karnych
Według Kodeksu Karnego Wykonawczego w Polsce wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje zakładów karnych:
- Zakłady karnego dla młodocianych
- Zakłady karnego dla odbywających karę po raz pierwszy
- Zakłady karnego dla recydywistów penitencjarnych
- Zakłady karnego dla odbywających karę aresztu wojskowego
Zakłady karnego dla młodocianych
Zakłady karnego dla młodocianych to miejsce przeznaczone dla skazanych, którzy nie ukończyli 21 roku życia. Istnieje jednak możliwość umieszczenia skazanego powyżej tego wieku w przypadku uzasadnionych okoliczności.
Warto dodać, że w niektórych przypadkach osoba dorosła, skazana po raz pierwszy, może odbywać karę w zakładzie karnym dla młodocianych, jeśli jest to uzasadnione potrzebami resocjalizacyjnymi i skazany wykazuje dobrą postawę. W takim przypadku skazany musi wyrazić zgodę na odbycie kary w tym rodzaju zakładu i korzysta z uprawnień przysługujących młodocianym skazanym.
Zakłady karnego dla odbywających karę po raz pierwszy
Zakłady karnego dla odbywających karę po raz pierwszy przeznaczone są dla skazanych, którzy odbywają karę po raz pierwszy za popełnione przestępstwo. Obejmuje to również skazanych odbywających zastępczą karę pozbawienia wolności w tej samej sprawie.
Dodatkowo, w tym rodzaju zakładu mogą być umieszczeni skazani na karę pozbawienia wolności, którzy nie zostali wymienieni w przepisach regulujących pozostałe rodzaje zakładów karnych.
Zakłady karnego dla recydywistów penitencjarnych
Zakłady karnego dla recydywistów penitencjarnych są przeznaczone dla skazanych, którzy uprzednio odbywali karę pozbawienia wolności lub karę aresztu wojskowego za przestępstwa umyślne. Jednak istnieją pewne wyjątki, gdy szczególne względy resocjalizacyjne przemawiają za skierowaniem skazanego do zakładu karnego, w którym skazani odbywają karę po raz pierwszy.
Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych może także pomieścić skazanego, który stał się stałym źródłem dochodu z przestępstwa, działał w zorganizowanej grupie przestępczej lub popełnił przestępstwo o charakterze terrorystycznym.
Zakłady karnego dla odbywających karę aresztu wojskowego
Ostatnim rodzajem zakładów karnych są te, przeznaczone dla skazanych odbywających karę aresztu wojskowego. Skazany na karę aresztu wojskowego może odbywać karę w zakładzie karnym typu otwartego, chyba że szczególne względy przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym innego typu.
Typy zakładów karnych
Oprócz podziału na rodzaje, zakłady karnego w Polsce można również podzielić na trzy typy:
- Zamknięte
- Półotwarte
- Otwarte
Zakłady karnego typu zamkniętego
Zakłady karnego typu zamkniętego są przeznaczone dla skazanych za przestępstwa popełnione w zorganizowanej grupie przestępczej lub związku mających na celu popełnianie przestępstw. Wyjątkiem są skazani uznani za stwarzających poważne zagrożenie społeczne lub bezpieczeństwo zakładu.
Dodatkowo, w zakładach karnego typu zamkniętego umieszcza się skazanych na karę dożywotniego pozbawienia wolności lub na karę 25 lat pozbawienia wolności. Ten typ zakładów penitencjarnych jest także przeznaczony dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, którzy popełnili przestępstwa związane z zaburzeniami preferencji seksualnych lub upośledzeniem umysłowym.
Zakłady karnego typu półotwartego
Zakłady karnego typu półotwartego są miejscem odbywania kary przez skazanych w systemie oddziaływania programowego. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy szczególne okoliczności wskazują na konieczność osadzenia skazanego w zakładzie karnym zamkniętego.
Zakłady karnego typu półotwartego są przeznaczone dla skazanych za przestępstwa umyślne, odbywających zastępczą karę pozbawienia wolności lub karę aresztu.
Zakłady karnego typu otwartego
Zakłady karnego typu otwartego są przeznaczone dla młodocianych skazanych oraz osób odbywających karę po raz pierwszy, chyba że istnieją szczególne okoliczności przemawiające za umieszczeniem ich w innych rodzajach zakładów karnych.
Ponadto, skazany na karę aresztu wojskowego może odbywać karę w zakładzie karnym typu otwartego, chyba że występują szczególne względy przemawiające za umieszczeniem skazanego w innym rodzaju zakładu.
Podsumowanie
System zakładów karnych w Polsce jest zróżnicowany pod względem rygorów i przeznaczenia dla określonych grup skazanych. Rodzaje zakładów karnych obejmują te dla młodocianych, odbywających karę po raz pierwszy, recydywistów penitencjarnych oraz osadzonych odbywających karę aresztu wojskowego.
Dodatkowo, zakłady karnego można podzielić na zamknięte, półotwarte i otwarte. Każdy rodzaj i typ zakładu karnego ma swoje unikalne cechy i jest dostosowany do potrzeb i charakterystyki skazanych. Dzięki temu systemowi penitencjarnemu możliwe jest bardziej efektywne odbywanie kar i resocjalizacja skazanych.