Ptaki odlatujące z polski na zimę: Poznaj 27 gatunków

Każdej jesieni niebo nad Polską staje się sceną spektakularnej podróży. Tysiące ptaków opuszczają swoje letnie domy, by udać się w cieplejsze rejony. Ten fenomen, zwany migracją, jest odpowiedzią na zmieniające się warunki środowiskowe oraz dostępność pokarmu. W artykule przyjrzymy się gatunkom, które regularnie odlatują na zimę z Polski.

Ptaki odlatujące na zimę z Polski

Choć wiele gatunków decyduje się pozostać w kraju na zimę, to jednak niektóre z nich, aby przetrwać chłodne miesiące, udają się w cieplejsze rejony świata.

1. Jaskółka dymówka

Jaskółka dymówka to jedna z najbardziej rozpoznawalnych ptaków w Polsce. Charakteryzuje się długim, rozwidlonym ogonem i błyszczącymi, ciemnymi piórami. W Polsce jest obecna od wiosny do wczesnej jesieni, gdzie zajmuje się głównie polowaniem na owady.

• Siedlisko: Preferuje otwarte tereny, takie jak łąki, pastwiska i obszary rolnicze.
• Migracja: Jaskółki wiejskie zaczynają opuszczać Polskę we wrześniu, zmierzając głównie do Afryki Subsaharyjskiej.
• Ciekawostka: Podczas migracji jaskółka wiejska może pokonać nawet 10 000 km.

2. Jaskółka oknówka

Jaskółka oknówka (zwyczajna), podobnie jak jej wiejska kuzynka, jest doskonałym łowcą owadów. Różni się od niej jednak siedliskiem – preferuje tereny miejskie i wiejskie budynki.

• Siedlisko: Zazwyczaj buduje gniazda pod okapami budynków, co dało początek jej nazwie.
• Migracja: Jej trasa migracyjna jest podobna do trasy jaskółki wiejskiej, ale może zaczynać migrację nieco wcześniej.
• Ciekawostka: Jaskółki oknówki często powracają do tych samych miejsc na gniazdowanie rok po roku.

3. Bocian biały

Bocian biały to symbol wielu polskich wiosek. Te wielkie ptaki są łatwo rozpoznawalne dzięki swoim długim nogom i charakterystycznemu dziobowi.

• Siedlisko: Preferują wilgotne łąki, bagna i inne mokradła, gdzie polują na swoją zdobycz.
• Migracja: Bociany białe opuszczają Polskę we wrześniu, zmierzając do Afryki, przede wszystkim do rejonów na południe od Sahary.
• Ciekawostka: Młode bociany, które pierwszy raz wyruszają na południe, intuicyjnie znajdują właściwą drogę, mimo że nigdy wcześniej nie migrowały.

4. Biegus mały

Biegus mały to niewielki ptak brodzący, który można spotkać na polskich wybrzeżach i mokradłach. Jego smukłe ciało i długie nogi czynią go idealnym łowcą małych bezkręgowców.

• Siedlisko: Piaszczyste brzegi, bagna i mokradła są ulubionym siedliskiem tego ptaka.
• Migracja: Biegusy małe opuszczają Polskę w kierunku zachodnim, docierając aż do zachodniej Afryki.
• Ciekawostka: Podczas migracji biegus mały potrafi przelatywać setki kilometrów bez odpoczynku, korzystając z ciepłych prądów powietrznych.

5. Biegus zmienny

Biegus zmienny to ptak, którego wygląd w zależności od pory roku może się różnić, stąd jego nazwa. W Polsce można go spotkać głównie w okresie przelotów.

• Siedlisko: Biegusy zmienne preferują mokradła, bagna oraz piaszczyste wybrzeża.
• Migracja: Na zimę udają się do zachodniej Afryki. Polskę opuszczają na przełomie września i października.
• Ciekawostka: W zależności od pory roku, upierzenie biegusa zmienia kolor – latem jest rdzawobrązowe, a zimą szaro-białe.

6. Szczudłak

Szczudłak to ptak o charakterystycznie długich nogach, które pozwalały mu na brodzenie w płytkich wodach w poszukiwaniu pokarmu.

• Siedlisko: Najchętniej przebywa na bagnach, mokradłach oraz na wilgotnych łąkach.
• Migracja: Szczudłaki opuszczają Polskę w październiku, zmierzając do Afryki Subsaharyjskiej.
• Ciekawostka: Dzięki swoim długim nogom są w stanie łowić zdobycz w głębszej wodzie niż inne ptaki brodzące.

7. Sieweczka rzeczna

Sieweczka rzeczna to mały ptak brodzący, który można rozpoznać po charakterystycznym, czarno-białym upierzeniu.

• Siedlisko: Rzeki, strumienie oraz inne bieżące wody to ulubione miejsca tego ptaka.
• Migracja: Sieweczki rzeczne opuszczają Polskę we wrześniu, udając się do zachodniej i środkowej Afryki.
• Ciekawostka: Sieweczki rzeczne są monogamiczne i często tworzą pary na całe życie.

8. Czajka

Czajka to ptak o wyrazistym, czarno-białym upierzeniu i charakterystycznym, odgłosie przypominającym „czaj, czaj”.

• Siedlisko: Preferuje tereny trawiaste, takie jak łąki i pastwiska, gdzie może znaleźć owady i ich larwy.
• Migracja: Czajki zaczynają migrację w październiku, kierując się głównie do południowej Europy i północnej Afryki.
• Ciekawostka: Czajki są znane z obrony swojego terytorium i gniazda przed intruzami, często symulując kontuzję, by odciągnąć uwagę od swoich jaj i piskląt.

9. Żuraw

Żuraw to jeden z największych ptaków wodno-błotnych w Polsce, który można rozpoznać po długich nogach, czerwonej plamie na głowie oraz charakterystycznym, trąbiącym głosie.

• Siedlisko: Preferuje wilgotne łąki, bagna oraz mokradła, gdzie może znaleźć odpowiedni pokarm oraz miejsce do gniazdowania.
• Migracja: Żurawie opuszczają Polskę w październiku, zmierzając głównie do Hiszpanii, ale też Afryki Północnej.
• Ciekawostka: Żurawie są znane z efektownych tanecznych popisów podczas zalotów, podczas których skaczą, trzepocą skrzydłami i wydają donośne odgłosy.

10. Kukułka

Kukułka to ptak, który zdobył sobie sławę dzięki swojemu unikalnemu sposobowi rozmnażania – składa jaja w gniazdach innych ptaków, pozostawiając je pod opieką niczego nieświadomych „rodziców zastępczych”.

• Siedlisko: Las, skraj lasu, ale też obszary otwarte z pojedynczymi drzewami czy krzewami.
• Migracja: Kukułki opuszczają Polskę na przełomie sierpnia i września, udając się do środkowej i południowej Afryki.
• Ciekawostka: Pomimo że kukułki korzystają z gniazd innych ptaków, ich jaja często przypominają jaja gatunku gospodarza, dzięki czemu trudniej je zauważyć i odrzucić.

11. Szpak

Szpak to ptak o błyszczącym, czarnym upierzeniu z metalicznym połyskiem. Jest on znany ze swojej zdolności do naśladowania różnych dźwięków.

• Siedlisko: Otwarte tereny, parki, ogrody oraz tereny miejskie.
• Migracja: Większość szpaków opuszcza Polskę w październiku, udając się do zachodniej i południowej Europy, choć niektóre osobniki mogą zimować w Polsce.
• Ciekawostka: Szpaki potrafią naśladować nie tylko odgłosy innych ptaków, ale także dźwięki otoczenia, takie jak dzwonki telefonów czy alarmy samochodowe.

12. Skowronek

Skowronek to niewielki ptak łąkowy, znany z melodyjnego śpiewu, który często można usłyszeć na wiosnę.

• Siedlisko: Otwarte łąki, pastwiska i tereny rolnicze.
• Migracja: Większość skowronków opuszcza Polskę w październiku, zmierzając do zachodniej i południowej Europy, jednak niektóre osobniki zimują na miejscu.
• Ciekawostka: Skowronki potrafią śpiewać nawet podczas lotu, unosząc się wysoko w powietrze, a następnie opadając w kierunku ziemi.

13. Zięba

Zięba to ptak o jaskrawożółtym upierzeniu brzucha i intensywnie czarno-białych skrzydłach. Znana jest z jej melodyjnego śpiewu, który cieszy uszy wielu miłośników przyrody.

• Siedlisko: Lasy liściaste, parki, ogrody oraz tereny miejskie.
• Migracja: Chociaż wiele zięb opuszcza Polskę na zimę, zmierzając na południe, to niektóre zdecydują się zostać i przetrwać zimę w kraju.
• Ciekawostka: Zięby potrafią imitować odgłosy innych ptaków, co czyni ich śpiew szczególnie zróżnicowanym i interesującym.

14. Szczygieł

Szczygieł to mały ptak o jaskrawo czerwonej czapce i charakterystycznym, ostrym odgłosie. Jest jednym z nielicznych europejskich ptaków, które mają pióra w kolorze czerwonym.

• Siedlisko: Lasy, parki oraz ogrody.
• Migracja: Szczygieły są ptakami osiadłymi w Polsce, choć w chłodniejszych rejonach mogą prowadzić wędrowny tryb życia.
• Ciekawostka: W poszukiwaniu pokarmu, szczególnie nasion sosen, potrafią wieszać się dole nogami na gałęziach.

15. Pliszka

Pliszka to drobny ptak o charakterystycznej czarno-białej kolorystyce. W Polsce najczęściej spotykaną pliszką jest pliszka żółta.

• Siedlisko: Tereny otwarte, takie jak łąki, pastwiska oraz brzegi rzek i strumieni.
• Migracja: Pliszki opuszczają Polskę we wrześniu, zmierzając do Afryki na zimę.
• Ciekawostka: Pliszki są znane z charakterystycznego kiwania ogonem, zwłaszcza podczas siedzenia na ziemi.

16. Orlik

Orlik to średniej wielkości ptak drapieżny o masywnym ciele i szerokich skrzydłach. W Polsce najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem jest orlik krzykliwy.

• Siedlisko: Lasy mieszane i iglaste, często w pobliżu zbiorników wodnych.
• Migracja: Orliki opuszczają Polskę w październiku, udając się do Afryki Subsaharyjskiej na zimę.
• Ciekawostka: Orliki są monogamiczne i bardzo terytorialne, często powracając do tego samego gniazda rok po roku.

17. Słowik

Słowik to niewielki ptak o skromnym, brązowym upierzeniu, ale o niesamowicie melodyjnym i głośnym śpiewie.

• Siedlisko: Gęste krzewy, zarośla, tereny leśne.
• Migracja: Słowiki opuszczają Polskę we wrześniu, zmierzając na południe Europy i do Afryki Północnej na zimę.
• Ciekawostka: Pomimo swojego skromnego wyglądu, śpiew słowika jest tak donośny, że może być słyszany z odległości nawet kilkuset metrów.

18. Jerzyk

Jerzyk to ptak o smukłym ciele i długich, ostro zakończonych skrzydłach, znany z akrobatycznych lotów i zdolności spędzania znacznej ilości czasu w powietrzu.

• Siedlisko: Miasta, wsie, często gnieździ się w szczelinach budynków lub innych strukturach architektonicznych.
• Migracja: Jerzyki opuszczają Polskę pod koniec lata, zmierzając głównie do Afryki Subsaharyjskiej na zimę.
• Ciekawostka: Są to jedne z niewielu ptaków, które potrafią śpić w locie, korzystając z krótkich drzemek.

19. Mysikrólik

Mysikrólik to niewielki ptak o miękkim, szarym upierzeniu, charakteryzujący się niewielkim, zaokrąglonym ciałem i krótkim ogonem.

• Siedlisko: Lasy, parki, ogrody, a także obszary miejskie.
• Migracja: Część populacji mysikrólików pozostaje w Polsce na zimę, ale niektóre ptaki migrują na południe Europy.
• Ciekawostka: Mysikróliki, mimo swojego małego rozmiaru, są bardzo ruchliwe i aktywne, często można je obserwować podczas szybkiego poszukiwania pokarmu wśród liści i gałązek.

20. Błotniak

Błotniak to średniej wielkości ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych. W Polsce najczęściej spotykane są błotniaki stawowe i łąkowe.

• Siedlisko: Tereny błotniste, mokradła, łąki, stawy i brzegi rzek.
• Migracja: Błotniaki opuszczają Polskę w październiku, zmierzając na południe, głównie do Afryki.
• Ciekawostka: Błotniaki polują, unosząc się nisko nad ziemią i niespodziewanie atakując swoją zdobycz z powietrza.

21. Gęś gęgawa

Gęś gęgawa to duży ptak wodny o charakterystycznym białym ciele i czarnym dziobie oraz nogach.

• Siedlisko: Tereny wodne, takie jak stawy, jeziora i bagna.
• Migracja: Gęsi gęgawy opuszczają Polskę w październiku, udając się na południowy zachód Europy lub do Afryki Północnej.
• Ciekawostka: Gęsi gęgawy gromadzą się w duże stadach podczas migracji, tworząc charakterystyczne formacje w kształcie litery „V” na niebie.

22. Wilga

Wilga to ptak o jaskrawożółtym upierzeniu brzucha i czarno-białym wzorze na skrzydłach. Znana jest z melodyjnego śpiewu oraz pięknych, kolorowych piór.

• Siedlisko: Lasy liściaste, parki, ogrody.
• Migracja: Większość wilg opuszcza Polskę pod koniec lata, zmierzając do południowej Europy i Afryki Północnej.
• Ciekawostka: Wilga jest uważana za jeden z najpiękniej śpiewających ptaków w Polsce, a jej śpiew bywa często kojarzony z nadejściem wiosny.

23. Dudek

Dudek to kolorowy ptak o pięknym, wielobarwnym upierzeniu. Jego intensywne kolory – niebieski, zielony i żółty – oraz charakterystyczny profil z długim, prostym dziobem czynią go łatwo rozpoznawalnym.

• Siedlisko: Otwarte tereny trawiaste, pastwiska i łąki.
• Migracja: Dudek jest ptakiem wędrownym; opuszcza Polskę pod koniec lata, aby spędzić zimę w Afryce.
• Ciekawostka: Pomimo swojego kolorowego upierzenia, dudek jest dość płochliwy i trudny do zauważenia, zwłaszcza gdy siedzi nieruchomo wśród traw.

24. Gołąb grzywacz

Gołąb grzywacz jest jednym z większych gatunków gołębi w Europie, o charakterystycznym, szaro-białym upierzeniu i wyraźnej, czarnej plamce na szyi.

• Siedlisko: Lasy, parki oraz tereny górskie.
• Migracja: Gołąb grzywacz jest ptakiem osiadłym, zimującym głównie w Polsce.
• Ciekawostka: Jego nazwa pochodzi od charakterystycznej „grzywy” na karku, która jest bardziej widoczna u samców niż u samic.

25. Grubodziób

Grubodziób to mały, krępy ptak o mocnym dziobie, przystosowanym do kruszenia twardych nasion, głównie buków.

• Siedlisko: Lasy bukowe, ogrody i parki.
• Migracja: W zależności od dostępności pokarmu, grubodzioby mogą przemieszczać się na niewielkie odległości, ale generalnie są ptakami osiadłymi.
• Ciekawostka: W okresach, gdy nasion buka jest mało, grubodzioby mogą pojawiać się w ogrodach, szukając alternatywnych źródeł pokarmu.

26. Gawron

Gawron to jeden z najbardziej rozpoznawalnych krukowatych w Polsce, o czarnym upierzeniu z metalicznym połyskiem.

• Siedlisko: Pola, łąki, miasta i wsie.
• Migracja: Gawrony są ptakami osiadłymi, chociaż mogą przemieszczać się w poszukiwaniu pokarmu.
• Ciekawostka: Gawrony są bardzo inteligentne i potrafią używać narzędzi oraz rozwiązywać skomplikowane zadania w poszukiwaniu jedzenia.

27. Jemiołuszka

Jemiołuszka to piękny, kolorowy ptak o niebiesko-zielonym upierzeniu i czarno-żółtej masce na głowie.

• Siedlisko: Głównie lasy iglaste, zwłaszcza świerkowe.
• Migracja: Jemiołuszki są ptakami częściowo wędrownymi; ich ruchy zależą głównie od dostępności nasion świerka.
• Ciekawostka: Choć są to ptaki leśne, w okresach niedoboru pokarmu mogą pojawiać się w miastach, gdzie są chętnie karmione przez ludzi.

Ptaki, które nie odlatują na zimę

Nie wszystkie ptaki decydują się na długie i trudne podróże migracyjne. Wielu z nich wybiera pozostanie w Polsce mimo niskich temperatur i zmniejszonej ilości dostępnego pokarmu. Kilka gatunków ptaków, które możemy spotkać w Polsce nawet w najchłodniejsze zimowe dni:

1. Sikora bogatka: Mały ptak o jasnożółtym brzuchu i charakterystycznej czarnej plamie na głowie. Aktywnie szuka pokarmu na drzewach i w karmnikach.
2. Kos: Ptak o lśniącym, czarnym upierzeniu i charakterystycznym śpiewie. Może być spotykany zarówno na wsiach, jak i w miastach.
3. Dzwoniec: Jego piękne, zielonkawe upierzenie przyciąga wzrok. Dzwoniec chętnie korzysta z karmników.
4. Sójka: O łatwo rozpoznawalnym, wielobarwnym upierzeniu. Choć jest ostrożna, zimą częściej zbliża się do ludzkich siedzib w poszukiwaniu jedzenia.
5. Kruk: Największy z krukowatych, potrafi przetrwać w najtrudniejszych warunkach dzięki swojej zdolności do adaptacji i inteligencji.

Gdzie odlatują ptaki na zimę?

Zimowe migracje ptaków z Polski są różnorodne i zależą od gatunku, potrzeb pokarmowych oraz warunków środowiskowych w miejscach zimowania. Podczas gdy dla niektórych ptaków Polska stanowi już południowy kraniec ich zimowego zakresu występowania, inne opuszczają nasz kraj w poszukiwaniu cieplejszych stron.

• Europa Południowa: Wiele ptaków, takich jak jaskółki czy niektóre gatunki bocianów, zmierza do południowej Europy, gdzie klimat jest łagodniejszy, a dostęp do pokarmu łatwiejszy.
• Afryka: To popularny kierunek dla wielu ptaków migrujących z Polski, zwłaszcza dla tych, które potrzebują ciepłego klimatu i obfitych zasobów pokarmowych. Bociany, dudek czy jerzyki często wybierają ten kierunek.
• Bliski Wschód i Azja: Niektóre gatunki, takie jak sieweczka rzeczna czy biegusy, kierują się w stronę cieplejszych obszarów Azji lub Bliskiego Wschodu.
• Wschodnia Europa: Jest też wiele gatunków, które przemieszczają się bardziej na wschód niż na południe, szukając odpowiednich warunków zimowania na terenach Rosji czy Ukrainy.

Charakterystyka migracji ptaków

Migracja ptaków to jedno z najbardziej fascynujących zjawisk w świecie przyrody. Chociaż ptaki migrują z różnych przyczyn, istnieją pewne wspólne cechy i mechanizmy, które pozwalają im dokładnie nawigować na setki, a nawet tysiące kilometrów.

Przyczyny migracji

1. Zmiany sezonowe i dostępność pokarmu: Główną przyczyną migracji jest przystosowanie do cyklicznych zmian w dostępnym środowisku, głównie ze względu na pokarm. Ptaki migrują w poszukiwaniu bogatszych w pokarm obszarów, gdy ich tradycyjne terytoria stają się niegościnne z powodu zimy.
2. Rozród: Migracje sezonowe pozwalają ptakom znaleźć najlepsze miejsca do gniazdowania i wychowywania potomstwa. Niektóre ptaki migrują na północ wiosną, aby skorzystać z obfitości pokarmu w regionach arktycznych.
3. Unikanie drapieżników: Niekiedy migracje pozwalają ptakom uniknąć obszarów o wysokim zagrożeniu ze strony drapieżników.
4. Zmiany klimatyczne: Globalne zmiany klimatyczne mogą wpływać na trasy migracyjne ptaków, zmuszając je do dostosowywania się do nowych warunków.

Orientacja w trakcie migracji

1. Pole magnetyczne Ziemi: Jednym z najważniejszych mechanizmów orientacyjnych ptaków jest zdolność do wykrywania pola magnetycznego Ziemi. Ptaki posiadają specjalne cząsteczki magnetyczne w ich organizmie, które pozwalają im na detekcję kierunków magnetycznych.
2. Orientacja względem Słońca i gwiazd: W ciągu dnia ptaki mogą używać pozycji Słońca jako wskaźnika kierunku, a nocą – pozycji gwiazd, zwłaszcza Północnej Gwiazdy dla ptaków na półkuli północnej.
3. Znaki krajobrazowe: Góry, rzeki, lasy i inne wyraźne cechy terenu są używane przez ptaki jako punkty orientacyjne podczas migracji.
4. Zdolność do zapamiętywania trasy: Badania wskazują, że wiele ptaków migrujących posiada zdolność do zapamiętywania szczegółów swojej trasy, co pomaga im w nawigacji podczas kolejnych migracji.
5. Dźwięki i zapachy: Niektóre ptaki wykorzystują dźwięki, takie jak szum fal, oraz zapachy, by pomóc w orientacji podczas migracji.

To połączenie różnorodnych mechanizmów orientacji pozwala ptakom precyzyjnie nawigować na ogromne odległości i wracać rok po roku w te same miejsca. Migracje ptaków nadal są przedmiotem badań, a odkrycia naukowców wciąż rzucają nowe światło na to złożone zjawisko.