Publikacja nr
10686 |
|---|
rok szkolny
2013/2014 |
|---|
| |
Archiwum publikacji
w serwisie Publikacje edukacyjne
Grupa rówieśnicza jej pojęcie, organizacja i struktura oraz funkcje wychowawcze
Danuta Puchniarska w swoim artykule pt. "Grupy rówieśnicze a wychowanie" pisze, że "grupy rówieśnicze stanowią naturalną drogę procesu uspołeczniania młodzieży i dzieci, wchodzenia w skomplikowany świat współżycia i współdziałania społecznego. W grupach młodzieżowych wyrażają się bezpośrednio postawy młodej generacji, a szczególnie dążenie do spełnienia określonej roli społecznej, do czynnego udziału w życiu społecznym".
Autorka uważa także, że uczestnicy poszczególnych grup uczą się współdziałać w grupie wykorzystując przy tym własne pragnienia i cele do jakich dążą. Dzieci uczą się od innych wykonywać różne czynności, których wcześniej nie umieli. Grupa rówieśnicza stwarza możliwości do rozwijania w sobie różnych sprawności, wśród których wyróżniamy wierność, oddanie podejmowanej sprawie, lojalność (w tym także lojalność wobec przywódcy), samokontrolę i wgląd w istotę stosunków społecznych. Uczestnicy grup rówieśniczych walcząc o pozycję społeczna w swojej zbiorowości starają się zmieniać swoje niektóre upodobania na zainteresowania, które preferuje ich grupa. Każda grupa rówieśnicza stwarza możliwość do wyrażania własnych poglądów i tego jaki się ma stosunek do społeczeństwa. Wszystko to jest czynione poprzez różne elementy własnej kultury: rodzaj stroju i zachowania, rodzaj fryzury, własne teksty i muzykę. Autorka podkreśla także fakt, że każda grupa rówieśnicza "daje poczucie podmiotowości, wzmacnia i rozszerza osobowość, daje też poczucie pewności siebie i oparcia w poczynaniach, uniezależnia się od autorytetu dorosłych".
REKLAMA
Grupa rówieśnicza odgrywa w procesie uspołeczniania niezastąpioną rolę. Kryterium społecznej efektywności tej roli stanowi część i to na jakich etapach wychowania pokolenia młode osiągają dojrzałość społeczną, a w jakiej części i do jakiego stopnia ulegają wykolejeniu i staczają się na płaszczyznę patologii społecznej. Są to zyski i straty.
Właściwość związków rówieśniczych o charakterze pierwotnym i celowym
Grupa rówieśnicza pełni bardzo istotną rolę w procesie socjalizacji jednostki i zaspokaja ona ich wszystkie te potrzeby, których nie udało się zaspokoić rodzicom czy wychowawcą. Każda jednostka, która przynależy do grupy rówieśniczej ma możliwość aby podnieść swoje poczucie własnej przydatności i wartości. Wszystko jest zależne od tego jaką pozycję dana jednostka przyjmuje w danej grupie rówieśniczej - bo wtedy własna samoocena staje się wyższa. O pozytywnym wpływie na socjalizację jednostki świadczy także fakt, że każdej jednostce, która należy do danej grupy zależy na tym aby pozostali członkowie grupy ją akceptowali. Na uznanie i aprobatę pozostałych członków grupy trzeba sobie zasłużyć. Dlatego dana jednostka podporządkowuje się obowiązującym w całej grupie normom i uznaje wcześniej narzucane przez każdą grupę sankcje. W związku z tym mamy do czynienia z sytuacjami kiedy wśród celowych grup rówieśniczych zaczynają się tworzyć naturalne grupy rówieśnicze, a ich członkami zostają niektórzy lub nawet wszyscy uczestnicy zbiorowości celowej. Możemy mieć także do czynienia z sytuacjami kiedy w obrębie jednej zbiorowości celowej może powstać kilka grup rówieśniczych. Mówiąc o stowarzyszeniach to w przypadku tej zbiorowości mamy często do czynienia z powstaniem wtórnych więzi rówieśniczych, ponieważ powstawanie stowarzyszeń określone jest związkami ideowymi bądź religijnymi i bardzo często wynika z potrzeb emocjonalnych jednostki. Zadaniem każdego wychowawcy i pedagoga jest zapoznanie się z tym, jak związki rówieśnicze w grupach pierwotnych i celowych wpływają na daną jednostkę gdyż podczas swojej pracy dydaktyczno - wychowawczej i opiekuńczej styka się z nimi niemal codziennie.
Mówiąc o grupie pierwotnej to charakteryzuje się ona następującymi cechami:
jednostka uczestniczy w niej w sposób spontaniczny
każdy członek takiej grupy ma poczucie aprobaty innych członków
przeważają więzi osobowe
występuje wzajemna identyfikacja
grupa pierwotna jest grupą niewielką
członkowie grupy odczuwają przynależność w obrębie grupy i odczuwają poczucie odrębności w stosunku do otoczenia
grupa wskazuje wzorce i określa wartości oraz normy
istnieje kontrola i określony system sankcji
grupa charakteryzuje się zmiennością celów oraz zmiennością wewnętrznej struktury i hierarchii
przywództwo w grupie jest uwarunkowane cechami charakteru i musi być zaakceptowane przez grupę.
Mając na uwadze grupę celową to charakteryzuje się ona następującymi cechami:
nabór do grupy ma charakter formalny
grupa opiera się na więzach rzeczowych
grupa może być rozbudowana, może mieć odgałęzienia terenowe
struktura wewnętrzna opiera się na sformalizowanym układzie hierarchicznym
najważniejsze są cele grupy, cele indywidualne mają zdecydowanie mniejsze znaczenie
grupa posiada formalne wzory zachowań
sankcje są egzekwowane w sposób formalny
decyzje grupy są zcentralizowane
występuje koordynacja działań
występuje jednolitość organizacyjna
wyalienowanie przywódców grupy
Organizacja i struktura grupy rówieśniczej
We wszystkich grupach rówieśniczych mamy do czynienia ze swego rodzaju wpływem, który po pewnym czasie przeradza się w określone układy, struktury i role społeczne. Możemy wyróżnić trzy typy grup rówieśniczych:
grupy dziecięce, oparte na zabawie
grupy młodzieżowe, paczki
grupy dewiacyjne (np. gangi, bandy przestępcze).
Każda grupa rówieśnicza posiada swoją określoną strukturę stosunków międzyludzkich. Wśród elementów, które tworzą społeczne stosunki w grupie, to:
wewnętrzna hierarchia grupy
system decyzyjny
układ kanałów komunikacyjnych
charakter więzi pomiędzy poszczególnymi członkami grupy.
Praktycznie każda grupa rówieśnicza posiada swoich liderów lub jednego przywódcę, dlatego możemy wyróżnić:
przodownictwo - jest charakterystyczne dla osób, których osobowość posiada charyzmatyczne cechy. Osoby takie są chętne do współpracy z innymi, posiadają pozytywne nastawienie emocjonalne oraz posiadają zaufanie wśród innych członków grupy;
przywództwo - osoba może zdobyć je poprzez osobowościowe kwalifikacje i wyróżniające się zachowanie, co jest akceptowane przez resztę grupy;
panowanie - osoba zdobywa je poprzez użycie siły, nie opiera się na poczuciu wzajemnej bliskości, zaufania, akceptacji ze strony innych członków, a główny cel panowania odnosi się do sensu zadaniowego i organizacyjnego.
Na charakter przywództwa wpływają nie tylko cechy charakteru danej jednostki, ale także wielkość grupy, jej zadania oraz jej stosunek do otoczenia. W przypadku nieprzyjaznych stosunków grupy z otoczeniem mogą występować represje ze strony otoczenia. W takim przypadku zwiększają się tendencje do pełnienia władzy autorytarnej. Przywództwo, które najczęściej dominuje w grupach jest oparte na demokracji i liberalizmie. Główne zadanie takiego przywództwa opiera się na realizacji celów towarzyskich i zabawowych oraz podtrzymywaniu poczucia odrębności od otoczenia. Grupy dziecięce najczęściej opierają się przywództwie chaotycznym, gdzie często mamy do czynienia z chaosem decyzyjnym i z częstą zmianą osoby na stanowisku lidera.
Roger Mucchielli przedstawił pięć układów komunikacyjnych, które dostarczają wiadomości o charakterze grupy, i które przedstawiają się następująco:
"układ szprychowy - każdy członek grupy ma kontakt z przywódcą, jest to niezwykle pomocne w przypadku konieczności szybkiego działania;
układ bezpośredni - każdy kontaktuje się z każdym;
układ kołowy - członkowie grupy przekazują informacje po kolei, jeden drugiemu;
układ łańcuchowy - przywódca grupy przekazuje informacje jednej osobie, która rozpowszechnia ja wśród pozostałych członków grupy;
układ scentralizowany - przywódca przekazuje informacje kilku zaufanym osobom, a ci przekazują ja pozostałym członkom grupy".
Aby ustalić strukturę całej grupy używamy socjogramu, który polega na graficznym ukazaniu pozycji i roli poszczególnych członków w danej grupie, co opiera się na stosunkach lubienia albo nielubienia. Takie przedstawienie stanowi strukturę bardziej nieformalną. Jeżeli interesujemy się strukturą grupy mamy do czynienia z socjogramem hierarchicznym, który przedstawia ilość wyborów, które są skierowane do danych jednostek w grupie rówieśniczej.
Na podstawie socjogramu możemy wyróżnić struktury i ich elementy. Możemy zatem wyróżnić:
para - czyli wzajemny wybór dwóch osób;
łańcuch - mamy z nim do czynienia wtedy kiedy osoba A wybiera osobę B, osoba B wybiera osobę C, osoba C osobę D itd.;
gwiazda - wtedy kiedy dana jednostka otrzymuje dużo wyborów, ale sama ich nie odwzajemnia;
sieć - jest to wzajemny wybór wszystkich członków poszczególnych grup;
klika - jest to podgrupa osób, która wybiera się wzajemnie i odrzuca pozostałych członków grupy.
Funkcje wychowawcze grup rówieśniczych
Wśród funkcji grup rówieśniczych o charakterze wychowawczym wyróżniamy:
kształtowanie aktywności jednostek w zakresie społecznym, kulturalnym i innym;
ułatwianie kontaktów interpersonalnych z innymi osobami a w szczególności z innymi członkami grupy;
zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania poszczególnych członków danej grupy rówieśniczej;
konstruktywne współzawodnictwo oparte na pozytywnych relacjach i zdrowej rywalizacji z innymi;
pobudzanie do rozwijania zainteresowań, pasji, upodobań i talentów poszczególnych członków danej grupy młodzieżowej;
umożliwianie kontaktów towarzyskich członkom grupy poprzez organizacje lub uczestnictwo w imprezach, itp.;
zaspokajanie określonych potrzeb emocjonalnych członków danej grupy rówieśniczej;
zapełnianie czasu wolnego uczestników poszczególnych grup rówieśniczych.
BIBLIOGRAFIA:
1. D. Puchniarska - "Grupy rówieśnicze a wychowanie" (Artykuł),
2. T.Pilch, I. Lepalczyk, Pedagogika Społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, Wydawnictwo Akademickie "Żak", Warszawa 1995,
Dariusz Trybuła
|
