Impresjonizm to artystyczny kierunek, który narodził się w malarstwie, lecz z czasem dotarł również do kręgu literatury. Artyści impresjoniści starali się oddać w swoich dziełach chwilowe wrażenia, a nie obiektywną rzeczywistość, co miało na celu uchwycenie ulotności momentu. W artykule przyjrzymy się bliżej impresjonizmowi w literaturze, omówimy jego charakterystyczne cechy, a także przytoczymy kilka przykładów.
Definicja impresjonizmu w literaturze
Impresjonizm w literaturze to kierunek, który czerpał inspiracje z malarstwa impresjonistycznego. Pierwszy raz termin „impresjonizm” w kontekście literatury zastosował Ferdinand Brunetière w artykule „Impresjonizm w powieści”.
Charakterystycznym aspektem literatury impresjonistycznej jest koncentracja na subiektywnym doświadczeniu, a nie na realistycznym przedstawieniu rzeczywistości. Pisarze impresjoniści skupiali się na opisywaniu wrażeń i emocji bohatera, rezygnując z obiektywnej narracji.
Cechy literatury impresjonistycznej
Literatura impresjonistyczna charakteryzuje się kilkoma kluczowymi cechami:
- Subiektywizm: Twórcy impresjonistyczni opisują świat z perspektywy swoich bohaterów, skupiając się na ich wewnętrznych doświadczeniach i emocjach. Dzięki temu czytelnik ma szansę spojrzeć na rzeczywistość oczami postaci.
- Fragmentaryzacja: W prozie impresjonistycznej fabuła nie jest liniowa i składa się z luźno powiązanych ze sobą epizodów. Autorzy nie dążą do stworzenia zwartej konstrukcji, lecz raczej prezentują szereg momentów, które razem tworzą obraz całości.
- Psychizacja przyrody: Impresjoniści często używają opisów przyrody do oddania stanów emocjonalnych bohaterów. Przyroda staje się w ich utworach czymś więcej niż tłem – staje się wręcz bohaterem, który ma wpływ na emocje postaci.
Wpływ impresjonizmu na różne gatunki literackie
Impresjonizm zaznaczył swoją obecność w różnych gatunkach literackich, takich jak proza, poezja czy dramat.
Proza
W prozie impresjonizm przejawia się przede wszystkim poprzez rezygnację z obiektywnej narracji i opisu obiektywnie istniejącego świata. Czytelnik musi przyjąć i zrozumieć sposób postrzegania danej postaci, aby pojąć przedstawiane zdarzenia.
Poezja
Impresjonizm w poezji zaznaczył się przede wszystkim za sprawą twórczości Paula Verlaine’a, którego wiersz „Sztuka poetycka” jest uznawany za manifest tego kierunku. Poezja impresjonistyczna skupia się na ulotnych i chwilowych wrażeniach, a jej głównym celem jest wywołanie konkretnych emocji.
Dramat
Dramaty impresjonistyczne były silnie upoetyzowane i opierały się na niedomówieniach i nastrojowości. Ciągła akcja została w nich zastąpiona przez szereg znaczących momentów.
Przedstawiciele impresjonizmu w literaturze
Impresjonizm znalazł wielu zwolenników wśród pisarzy zarówno europejskich, jak i polskich.
Europejscy impresjoniści
Do europejskich twórców, którzy zasłynęli jako pisarze impresjonistyczni, należą między innymi Marcel Proust, Emil Zola, Virginia Woolf, Antoni Czechow i Iwan Turgieniew.
Polski impresjonizm
Impresjonizm w literaturze polskiej związany jest przede wszystkim z okresem Młodej Polski. Do najwybitniejszych polskich pisarzy, którzy tworzyli w duchu impresjonizmu, należą między innymi Władysław Reymont, Stefan Żeromski, Leopold Staff, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz.
Podsumowanie
Impresjonizm w literaturze, mimo swoich korzeni w malarstwie, okazał się być kierunkiem, który znalazł wielu zwolenników także wśród pisarzy. Jego nacisk na subiektywizm i zmysłowość, rezygnacja z realistycznego przedstawiania rzeczywistości, a także skupienie na ulotnych wrażeniach i emocjach sprawiły, że literatura impresjonistyczna zajmuje ważne miejsce w historii literatury światowej.